Fazla mı paketliyoruz?

Tüketiciye ulaşan çoğu ürün bir ambalajla korunuyor. Ambalajlar ürünün kalite ve standardını muhafaza etmede büyük önem arz ediyor. Fakat daha fazla ambalaj üretimi daha fazla ham madde ve atık demek.

Hal böyle olunca ambalaj sektöründe sürdürülebilirliği sağlamanın yolları aranıyor. Gebze Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Ceyda Özgen ile sürdürülebilir ambalajları konuştuk.

Özgen, “Sürdürülebilirlik dediğimiz şey, bugün biz ihtiyaçlarımızı karşılarken gelecek neslin de ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için onları da düşünerek, kaynakları hesaplayarak tüketmemiz demek” diyor ve ambalajın sürdürülebilirliğini sağlamak için üç başlıktan söz ediyor: Geri dönüşüm, kaynakları verimli kullanma ve ham maddeyi değiştirme...

Sürdürülebilir ambalaj için ilk adım: Geri dönüşüm

Diğer pek çok şeyde olduğu gibi ambalajların sürdürülebilirliği için ilk adım geri dönüşüm… Özgen, ambalajlarda kullanılan kâğıtların yüzde 90 civarında, plastiklerin yüzde 95 civarında geri dönüştürülebilme potansiyeli taşıdığını söyleyerek şu notu düşüyor:

“Aktif olarak ne kadar yapılıyor plastiklerde dünya üzerinde derseniz, en yüksek yüzde 60 oranında geri kazanılabiliyor. Japonya’da yüzde 90’lara çıkmış durumda. Onlar daha efektif bir şekilde yapabiliyor.

Yani ambalaja harcadığınız ham madde düzgün bir sistemde atık olarak görünmeyip yeni bir ham madde kaynağı olarak değerlendirilebiliyor ama bu sistemin gerçekten kanunlar, kurallarla düzenlenmiş, büyük bir katılımla yapılıyor olması gerekir. Bizdeki sorun, Türkiye genelinde, tüketicinin son ürün eline geçtikten sonra geri dönüşüm konusunda katılımcı olmamasıdır diye düşünüyorum.

Türkiye dünyada 16. ve Avrupa’da 6. büyük ambalaj sanayine sahip bir ülke. Bir de geri dönüştürebilmeyi sağlarsak çok daha büyük potansiyellere ulaşacaktır.”

Ham maddeyi verimli kullanma sürdürülebilirlik için elzem

Ürünleri gereğinden büyük paketlerde sunmak gibi uygulamalar ham madde tüketimini artırıyor. Sürdürülebilirlik içinse minimalist bir yaklaşım göstermenin gerekliliği konuşuluyor. Özgen, firmaların kaynak kullanımını azaltmak için adımlar attığını, çünkü fazla ham madde kullanımının çevreyi etkilediği gibi üreticinin maliyetlerini de artırdığını söylüyor.

Ambalajlamada kullanılan malzemelerin değiştirilmesi de sürdürülebilirliği sağlamanın diğer bir adımı. Özgen, ambalaj endüstrisinde en sık kullanılan ürünlerinden biri olan streç filmlerin, turunçgil kabuklarından yapılmış versiyonları olduğundan bahsediyor.

Tüketici sürdürülebilir ambalajlar konusunda ne düşünüyor?

2020 yılında, McKinsey tarafından 10 ülkeden yaklaşık 10 bin kişinin katıldığı bir anket yayınlandı. Katılımcıların birçoğu sürdürülebilir ambalaj için daha fazla ödeme yapmaya istekli olduklarını belirtti.

Aynı araştırmada katılımcılar büyük oranda “Plastik, kağıt ve alüminyum folyoyu birleştiren ambalajları, geri dönüştürülmüş plastik malzemelerden yapılmış plastik şişe ve kapları, alüminyum folyoları ve metal kapları” sürdürülebilir olmayan seçenekler olarak işaretledi. Kağıt bazlı karton, cam şişe ve kavanozlar, tamamen geri dönüştürülebilir plastik” gibi ürünlerse sürdürülebilir malzemeler olarak görüldü.

Dünyada hangi alternatifler konuşuluyor?

Mevcut ambalajlama yöntemlerine alternatif olabilecek pek çok seçenek konuşuluyor. Onlardan biri de lazer etiketleme. CBS News’te yer alan bir haberde, meyve ve sebzelere yapıştırılan plastik etiketlerden bir çıkış yolu olarak lazer etiketlerden bahsediliyor. Bu teknolojide meyve ve sebzelerin üzerine marka adı ve izleme bilgilerini kazımak için bir karbondioksit lazeri kullanılıyor. Bugün Fransa, İspanya, Polonya’da kullanılan teknoloji için çalışmalar sürüyor.

Alternatifler üretmek kadar var olan sistemi daha verimli hale getirmek de gündemde. İngiliz süpermarketler zinciri Tesco, diş macunu tüplerinin koyulduğu karton kutuyu kaldırmak için büyük diş macunu markalarıyla çalıştığını açıkladı. Marka 2021 Kasım ayında kendi ürünü olan diş macunlarından ‘gereksiz’ diye tanımladıkları bu kutuyu ayırarak yılda 55 tondan fazla karton tasarrufu yaptı. Şimdiki çalışma başarılı olursa yılda 680 ton karton tasarrufu sağlanacağı öngörülüyor.

Henüz yaygın değil ama gelecek için önemli

Alternatif ambalajlar geniş çapta uygulanmasa da bu çalışmalar gelecek için önemli.

Özgen, “Henüz küresel anlamda çok yaygınlaşmış boyutta değil. Genel ambalaj üretimi içerisinde konvansiyonel metotlara devam ediyoruz. Ancak gelecek için çok önemli çalışmalar. Bunların artırılması, çeşitlenmesi, günlük hayatımıza daha fazla girmesi gerekir” diyor.

Grafik: Hafize Yurt

TRT