Her şey 1950'de ihtiyarlık sigortası kanunu ile başladı. Üzerinden 72 yıl geçti. Ortalama 5 yılda bir kanun değişti. Bugün ise yaş şartı 65.
4447 sayılı kanun geride milyonlarca mağdur bıraktı. O mağdurlar emeklilikte yaşa takıldı.
Emeklilik sistemi, siyasi partilerin öncelikli gündemi oldu. Ekonomik koşullara göre pirim gün sayısı ve yaş şartı ya artırıldı ya da düşürüldü.
Özal emeklilik yaşını yükseltti
Birinci Özal hükümeti de yaş şartına kademe getirdi. 10 Ocak 1986 tarihinde emeklilik yaşı 5 yıl yükseltildi. Böylece kadınlar 55, erkekler ise 60 yaşında yaşlılık aylığına kavuştu.
6 yıl sonra ise DYP-SHP koalisyonu yaş şartını iptal etti. 3774 sayılı kanun ile yükseltilen yaş yürürlükten kaldırıldı. Aslında Meclis'ten geçtiğinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal kanunu veto etti. Ancak düzenleme değiştirilmeden kabul edildi.
27 Şubat 1992 tarihinde resmi gazetede yayımlandı. Emekli olmak için aranan yaş şartı ortadan kalktı. Böylece kadınlar 20, erkekler ise 25 yıl hizmet süresiyle emekli oluyordu.
Emeklilik yaşı 3 kez düşürüldü
Emeklilik yaşı bugüne kadar 3 kez düşürüldü. Üçünde de Demirel hükumetlerinin imzası vardı. Yaşın son düşürüldüğü tarihin üzerinden 7,5 yıl geçti. Ortalama emeklilik yaşı kadınlarda 38, erkeklerde 43'e kadar geriledi.
Sosyal güvenlik sistemi derinden etkilendi. 20 yıl çalışan kadına 35 yıl, 25 yıl çalışan erkeğe ise ortalama 30 yıl emekli maaşı ödendi.
Özetle; çalışan/emekli dengesi bozuldu. Bütçe üzerinde ağır yük oluştu. 17 Ağustos 1999 depremi ise finansal sistemi alt üst etti.
On binlerce insan hayatını kaybetti. Yüz binlerce kişi evsiz kaldı. DSP-MHP-ANAP koalisyonu henüz üçüncü ayını doldurmamıştı. Halk, enkaz altından gelecek sese odaklandı.
Hükümet ise depremden 4 gün sonra Meclis'e torba kanun getirdi. Kamuoyu kanun maddelerini yeterince tartışamadı. 7,5 yıl önce kaldırılan yaş şartı yeniden getirildi. Kadınların 58, erkeklerin emeklilik yaşı 60'a kadar uzatıldı.
Kanun 8 Eylül 1999 tarihinde resmi gazete yayımlandı. EYT hayatımıza ilk kez böyle girmiş oldu. Geride milyonlarca mağdurun oluşacağını kimse tahmin edemezdi.
Ana muhalefetteki Fazilet Partisi Meclis'te 111 sandalyenin sahibiydi. Yaş şartının iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Mahkemenin önünde partinin kapatılması için açılan dava dosyası da vardı. Kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş şartını mahkeme aykırı bulmadı. İptal istemini reddetti.
Yasadaki kademeli geçişi ise mahkeme iptal etti. 23 Şubat 2001'de yürütmeyi durdurdu. 4 ay sonra Fazilet Partisi temelli kapatıldı. 2002 Mayıs'ında yeniden düzenleme yapıldı. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar için kademeli emeklilik sistemi devreye girdi.
EYT'de çözüm yakın
İlk SGK işe giriş bildirgesi sadece çalışan ile işveren arasındaki akit değil. Aynı zamanda devletin çalışma hayatıyla ilgili tuttuğu ilk kayıt. İşe başlama tarihi emekli olunacak zamanı da tayin ediyor.
Ancak 4447 sayılı yasa, sigortalının emeklilik tarihini değiştirdi. Öyle ki, 18 yıla kadar değişen sürelerde gecikmelere neden oldu. Zaman içinde mağdur olanların sayısı milyonları buldu. Bugün sorunun çözümü, hiç olmadığı kadar yakın.
Emeklilikte yaşa takılanlar 23 yıldır Türkiye'nin gündeminde. Çözüme yönelik formülün yeni yılla birlikte hayata geçmesi bekleniyor.
TRT