İncirlik Üssü'nün kurulma kararı Aralık 1943'te ikinci Kahire Konferansında alındı.
İnşaatı 2. Dünya Savaşından sonra başladı. 1954'te Türk Silahlı Kuvvetleri ve Amerikan Hava Kuvvetleri'nin hizmetinde ortak kullanıma açıldı. Önceleri Adana Hava Üssü olarak anılıyordu.
Beykent Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Kemal Olçar, üssün jeopolitik önemine vurgu yaparak “Irak'a 500 kilometre mesafede etrafındaki yakınlık jeopolitik avantajlar ulaşım olanakları ve en önemlisi iklim 365 gün yani 4 mevsim orada hem havadan hem karadan hem denize ulaşım imkanları dolayısıyla harekat icra etme kapasitesine sahip. Adana çok tesadüfi seçilmiş bir bölge değil. Ortadoğu'da yapılacak olan harekatlara müdahale etmek, kontrol etmek, istihbarat toplamak ve enerji kaynaklarının akışkanlığını güvenlik altına almak.” diyor.
ABD'nin ülke dışındaki üsleri
Amerika Birleşik Devletleri birinci ve ikinci dünya savaşı sonrası yayılmacı politika izledi. Etki ve ilgi alanı kıtaları aştı. Çeşitli bölgelerde 800 askeri üs kurdu. 38 ülkede varlık gösterdi. Asker sayısı 300 bini buldu. Amerikan ordusunun 5'te 1'i yurtdışındaki üslerde konuşlu.
ABD ile askeri işbirliği anlaşması ilk olarak Türkiye'nin NATO üyeliği öncesinde imzalandı.
İncirlik Üssü kullanıma açıldığında ise Türkiye 2 yıllık ittifak üyesiydi. Amerikalıların Üssü kullanım şekli krizleri de beraberinde getirdi.
Uçaklar Ortadoğu'ya ve Kafkaslara buradan müdahale etti. Türkiye uluslararası arenada zor durumda bırakıldı.
Kemal Olçar, “1958 Lübnan krizi, Lübnan krizine İncirlik Üssü’nden kalkan uçaklar örneğin geçmek için daha doğrusu gitmek için çaba harcadılar, arkasından biliyorsunuz 1967 İsrail-Filistin çatışmaları esnasında yine aynı şekilde İncirlikten kalkan ABD uçaklarının kullanımı söz konusu oldu. Yine U-2 krizi yaşadık belki hatırlarsınız belki 1960 ta 1965'te başka bir kriz daha yaşadık uçak krizi u-2 krizi Sovyetler topraklarına keşif gözetleme maksatlı incirlikten kalkan bir uçağın Sovyetler Birliği tarafından düşürülmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Yine Karadeniz'de başka bir uçak 1965'te düşürülmüştü ve yine bunlar incirlikten kalkan uçaklar oldu. Pilotun sağ ele geçmesi ile ortaya çıkmıştır. Türkiye çok zor durumda kalmıştır” açıklamasını yaptı.
Türkiye-ABD askeri anlaşması
1974 Kıbrıs Barış Harekatı sonrası ABD ambargo kararı aldı. Türkiye'ye ilk kez bir NATO müttefiki silah ambargosu uyguladı.
Hükumet 1975'te Bakanlar Kurulu kararnamesi ile bütün ABD üs ve tesislerini kapattı. İncirlik'i artık sadece NATO kullanabilecekti.
Amerikan Kongresi ambargoyu 1978’de kaldırdı. 2 yıl sonra da Türkiye ile Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalandı. Üste önemli iyileştirmeler yapıldı.
"Mülkiyeti Türkiye'ye ait"
İstinye Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fahri Erenel, "Doğrudan doğruya ABD’ye ait üs yok. Koalisyon güçleri kapsamında DEAŞ’a karşı mücadele kapsamında olan incirlikteki unsurlar var. Ama ABD’ye tahsis edilmiş, anlaşmayla tahsis edilmiş incirlik dışında herhangi bir üssümüz yok. Onun da toprak, tamamen toprağıyla birlikte, emir komuta tamamen 10. tanker üs komutanlığındadır. Türk topraklarıdır ve Türkiye’ye ait bir bölgedir" şeklinde konuştu.
Beykent Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Kemal Olçar ise , "Mülkiyeti Türkiye'ye ait komutanlığı Türkiye'ye ait artı NATO dışı faaliyetlerde kullanılması katiyen kullanılması yasak olan üslerdir. Geçmişteki tecrübelerinden dolayı Türkiye bu konuyu aslında iyi bir şekilde yönetiyor. Özellikle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin karar almadığı ve NATO'nun bu faaliyetleri doğrudan iştirak etmediği hiçbir harekata ya da faaliyete buna insani faaliyetler de dahil olmak üzere bu bölgeden kalkan hava araçları bu faaliyetleri icra etmeniz pek mümkün değildir" açıklamasını yaptı.
Yunanistan-ABD askeri anlaşması
Amerika Birleşik Devletleri Ortadoğu çıkarlarını korumak için söz geçirebileceği ülke arayışında. Yunanistan da o yüzden radarında.
Washington'a açılan üsler NATO'ya tahsis edilmedi. Üstelik Rusya tehdidi gerekçe gösterildi.
İncirlik NATO üssü değil
Rusya Ukrayna savaşı ile Türkiye'nin jeopolitik önemi arttı. Dünyanın sayılı üslerinden olan İncirlik'in de. Üstelik NATO üssü değil.
Ancak görev yapan askerler NATO hukukuna tabi. Türkiye bölgede oyun kurucu ülkelerden. Balkanlarda, Kafkasya'da, Karabağ'da, Irak ve Suriye'de. Üssün yönetimi farklı ülkelere bırakılamayacak kadar değerli.
Kamera: Mustafa Oğuz Kurgu: Ufuk Özenateş
TRT